ที่บ้านแก หมู่ 9 ต.หนองขวาว อ.ศีขรภูมิ จ.สุรินทร์ ในวันนี้ตรงกับวันขึ้น 1 ค่ำเดือน 6 ชาวบ้านแก ได้ร่วมกัน ประกอบพิธี เซ่นไหว้ ศาลปู่ตา ประจำหมู่บ้าน ด้วยการนำไก่ต้ม 60 ตัว ไข่ไก่ต้ม ข้าวต้ม ข้าวสุก ข้าวสวย น้ำดื่ม น้ำหวาน ขนมหวาน นำมาเซ่นไหว้ศาลเจ้าปู่ตาที่ตั้งไว้ ในหมู่บ้าน เพื่อเป็นการขอฝน ให้ตกต้องตามฤดูกาล มีฝนตกตลอดการทำนา ไม่แห้งแล้ง ในการเริ่มทำนาปีปลูกข้าวที่กำลังจะเริ่มต้นขึ้น ขอให้ข้าวในนางอกงาม ให้ผลผลิตมากๆไม่มีโรคภัยเกิดขึ้นกับนาข้าว ตลอดจนขอโชคลาภ ประกอบกิจการใดๆขอให้เจริญรุ่งเรือง มีสุขภาพแข็งแรง
หลังจากที่เสร็จพิธีเซ่นไหว้ก็มีการจุดบั้งไฟ ที่ได้จัดเตรียมไว้ เพื่อให้บั้งไฟ ขึ้นไปบนฟ้าเพื่อให้เทวดา เจ้าที่ เจ้าทาง ได้รับรู้ ถึงการการเซ่นไหว้ในครั้งนี้ ซึ่ง ประเพณีการเลี้ยงผีปู่ตาเป็นประเพณีความเชื่อของชาวอีสาน รวมถึงชาวบ้านแก มีความเชื่อว่า ก่อนจะลงมือทำนาปี แต่ละฤดูกาล นั้นก็จะต้องมีการเลี้ยงผีปู่ตาเสียก่อนในช่วงเดือน 6 ช่วงเริ่มต้นเข้าฤดูกาลทำนาปี ชาวบ้านจะเชื่อในเรื่องจิตวิญญาณ ที่มีอำนาจเหนือธรรมชาติ ซึ่งคนทั่วไปมักเรียกว่า “ผี” ความเชื่อเรื่องผีในสังคมท้องถิ่นของชาวอีสานมีอยู่อย่างแพร่หลายมีทั้งผีที่ร้ายและผีที่ดี ตัวอย่างของผีที่ร้ายก็ เช่น ปอป กระสือ ซึ่งผู้คนกลัวและหาทางกำจัด ส่วนผีอีกประเภทคือผีดีนั้นผู้คนให้ความเคารพนับถือกราบไหว้บูชา เช่น ผีปู่ตา เจ้าพ่อ เจ้าแม่ หรือผีบ้านผีเรือน ที่มีความเชื่อว่าคอยปกป้องให้ความคุ้มครองคนในชุมชนนั้นๆ เป็นการสะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างคนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ อันเป็นผลให้เกิดประเพณีที่เกี่ยวข้องกับผีคือประเพณีการเลี้ยงผีปู่ตา
ผีปู่ตา ชาวบ้านแก ให้ความเคารพ “ดอนปู่ตา” ซึ่งถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ในชุมชน มีความเชื่อว่าดอนปู่ตาเป็นที่อยู่อาศัยของผีบรรพบุรุษของหมู่บ้าน ปู่ตา หมายถึง วิญญาณของบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ปู่เป็นวิญาณทางพ่อ ตา เป็นวิญญาณทางแม่ คนในชุมชน จึงปลูก ตูบ หรือ หอ ให้ผีปู่ตาอาศัยซึ่งอาจจะมีรูปปั้นแทนห โดยถือว่าเป็นเขตพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ ผู้ใดจะรุกล้ำหรือตัดต้นไม้แสดงวาจาหยาบคาย ไม่ได้ ดังนั้น ดอนปู่ตา จึงเป็นกลายเป็นป่าขนาดเล็กๆและเป็นพื้นที่ป่าสงวนของคนในชุมชนชาวบ้านแก
ชาวบ้านเชื่อในเรื่องผีปู่ตา มานานแล้วถือว่าเป็นวิญญาณของบรรพบุรุษผู้ก่อตั้งหมู่บ้าน ลูกหลานในชุมชน และถือปฏิบัติติดต่ออย่างเคร่งครัดตลอดมา ผีปู่ตาเป็นผู้รักษาหมู่บ้านให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข หลังพิธีเซ่นไหว้ ชาวบ้าน ยังมีการขอพร ของคนในครอบครัวและคนในหมู่บ้าน เด็กจนถึงผู้สูงอายุทุกเพศทุกวัย ขอพรให้ตนเองประสบความสำเร็จใน การทำนา ให้ได้ผลผลิตสูงๆ ไม่มีโรคเกิดขึ้นกับต้อข้าว ขอให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ให้ได้ข้าวมากๆขายได้ราคาสูงๆ ขอให้คนในครอบครัวมีสุขภาพแข็งแรง
นายคาน วงษาโสม อายุ 69 ปี กล่าวว่า ในทุกๆปีหลังจากที่สงกรานต์ผ่านไปจะย่างเข้าเดือนหกจะมีพี่น้องประชาชนคนในหมู่บ้านทุกเครือเรือนจะนำไก่ต้มและไข่ต้ม ตลอดจนข้าวสุก ข้าวสวย อาหารสุก คาวหวาน ต่างๆ ขนมหวาน น้ำดื่ม น้ำส้ม สุรา ปลาปิ้ง ปลาย่าง นำมาเซ่นไหว้ศาลเจ้าปู่ตา ซึ่งชาวบ้านได้ทำและปฏิบัติกันทุกปีโดยปีนี้ มีชาวบ้านแก จำนวน กว่า 100 คนได้นำไก่ต้ม 60 ตัว และไข่ต้ม 8 ฟอง เครื่องเซ่นไหว้อื่นๆ มาเซ่นไหว้ หลังจากนั้นก็นำแกะเอาคางไก่ ที่เซ่นไหว้ มาดูความเป็นอยู่แต่ละครอบครัวว่าคางไก่ของตัวเองที่นำมาเซ่นไหว้ในวันนี้แข็งแรง หรือไม่ถ้ามีหักและโค้งงอหรืออ่อนหัก ก็จะมีคำทำนาย จากคางไก่ ถ้าคางไก่โค้งงอ สวยงาม ไม่หัก ครอบครัวนั้นก็จะมีความเป็นอยู่ ที่ดีไม่เจ็บป่วย ทำมาค้าขึ้น ส่วนใครที่มีคางไก่ ไม่โค้งงอ หัก คนในครอบครัวนั้นก็อาจจะลำบาก ในการประกอบอาชีพ ให้ระมัดระวังในการประกอบอาชีพ เพื่อให้เกิดความสุขและปลอดภัย อย่างไรก็ตามการดูคางไก่ เพื่อทำนายทาทัก เพื่อเพียง ส่วนหนึ่งในพิธีเซ่นไหว้ศาลปู่ตา แต่ที่ชาวบ้านได้คือขวัญกำลังใจการประกอบอาชีพในการทำนาที่กำลังจะเริ่มขึ้น นอกจากนั้นยังมีการส่องเลขเสี่ยงทาย ปรากฏว่ามีเลขเด็ด ให้ชาวบ้านนำไปเสี่ยงโชค เลข 608,60,80,86
